BİLİNEN İLK TÜRK ŞAİR: APRIN ÇOR TİGİN VE ŞİİRLERİ
Mani dini etkisi altında yazılmış şiirlerden ikisinde, bunların Aprın Çor Tigin adlı bir şaire ait olduğu kaydedilmiştir. Bu varsayımdan hareketle, adı günümüze kadar gelebilmiş ilk şair, Aprın Çor Tigin’dir. Bu nedenle pek çok kaynakta Aprın Çor Tigin’in, adı bilinen en eski Türk şairi sayılabileceği belirtilmektedir. Turfan kazılarında bulunan bu şiirler ilk kez A. von Le Coq tarafından 1919 yılında yayımlanmıştır.
Bu şairin elimize geçen iki şiirinden ilki, üç dörtlükten oluşan ve ilâhî tarzında yazılmış bir övgüdür. İlk dörtlüğü zedelenen bu şiirin ikinci ve üçüncü dörtlükleri şöyledir:
İLÂHÎ
Bilegüsüz yiti vaj[ır ti]yür
Bilegüsüz yiti vajı[r ti]yür
Vajırda ötvi biligligim tözünüm yarukum
Vajırda ötvi biligligim bilgem yangam
Bilenmeden keskin (olan) elmas(tır) derler;
Bilenmeden keskin (olan) elmas(tır) derler;
Elmastan daha keskin bilgilim, asilim, ışığım,
Elmastan daha keskin bilgilim, bilgem, filim.
Kün tengri yarukın teg köküzlügüm bilgem
Kün tengri yarukın teg köküzlügüm bilgem
Körtle tözün tengrim külügüm küzünçüm
Körtle tözün tengrim burkanım bulunçsuzum
Gün Tanrıışığı gibi göğüslüm bilgem,
Gün Tanrı ışığı gibi göğüslüm bilgem;
Güzel (ve) asil Tanrım, ünlüm, koruyanım!
Güzel (ve) asil Tanrım, Buda’m, bulunmazım!
Aprın Çor Tigin’in ikinci şiiri, aşk konusunda yazılmış din dışı bir şiirdir. Yedi dörtlükten oluşan bu şiirin ilk dörtlüğü kayıptır. “Sevgili” adı verilebilecek olan bu şiir, Uygur edebiyatının, dolayısıyla Türk şiirinin ilk ve en eski lirik şiir örneği sayılmaktadır.
SEVGİLİ
kasınçığımın öyü kadgurar men
kadgurdukça
kaşı körtlem
kavışıgsayur men
Yavuklumu düşünüp dertleniyorum.
dertlendikçe
kaşı güzelim
kavuşmayı özlüyorum
öz amrakımın öyür men
öyü evirür men ödü/…/ çün
öz amrakımın
öpügseyür men
Kendi sevgilimi düşünürüm ben
düşünürüm düşünürüm de… [mısra kopuk!]
kendi sevgilimi
öpmek isterim ben
barayın tiser
baç amrakım
baru yime umaz men
bağırsakım
Kaçıp gitsem
güzel sevgilim
gene de gidemem ki ben
merhametlim!
kireyin tiser
kiçigkiyem
kirü yime urnaz men
kin yıpar yıdlıgım
Sokulayım desem (sana)
yavrucuğum
gene de sokulamam ki ben
misk gibi güzel kokulum!
yaruk tengriler
yarlıkazunın
yavaşım birle
yakışıpan ardılmalım
Işık Tanrılar
sayesinde
huyu güzelimle
birleşip ayrılmayalım
küçlüg priştiler
küç birzünin
közi karam birle
külüşüpen külüşügin oluralım
Kudretli meleklerin
kudreti sayesinde
kara gözlümle
gülüşüp oturalım.
Aradığın bilgi, eğlence ve arkadaşlar burada.