Tefsir çeşitleri kaçtır ve nelerdir?

TEFSİR ÇEŞİTLERİ

Alimler arasında çoğunlukla yerleşen anlamıyla tefsir, konusu Kur’an ayetleri olan ve onları Allah’ın muradına uygun bir biçimde anlatma ve hüküm çıkarma gayesi güden ilmin adıdır.

Allah Tealanın kullarına ahkam ve şeriatını açıklamak için indirdiği hidayet rehberini anlamaya gayret etmek Müslümanların en büyük vazifelerindendir. Kur’an tefsirinden maksat, insanlara dünya ve ahiret hayatlarında saadet yollarını göstermektir. Müfessirler Kur’an’ın çeşitli yönlerini ele alarak tefsirler yapmışlar neticede tefsirde çeşitli yönler meydana gelmiştir. Bazıları Kur’an’ın diğer sözlere nispetle üstünlüğünü ispat edebilmek için belağatına (edebi sanatlarına) ve üslubuna, bazıları da kıssalara, şer’i hükümlere vb. dikkat çekmişler; ihtisas sahibi oldukları alanlarda tefsirlerine bolca yer vermişlerdir.

Tefsir, çeşitli yönlerden ve müfessirlerin durum ve tutumlarına göre çeşitli kısımlara ayrılabilir.

Mesela İbn-i Abbas’tan(ra) rivayet edildiğine göre o tefsiri dörde ayırmaktadır:
1-Kimsenin bilmekten müstağni olmadığı (herkesin bilebileceği)tefsir
2-Arap dilini bilmekle mümkün olan tefsir
3-İlimde uzmanlık sahibi olanların bileceği tefsir
4-Allah’tan başka kimsenin bilmesine imkan olmayan tefsir
Genel olarak tefsirler iki kısma ayrılır. Şimdi bu iki kısım tefsir üzerinde duralım:

1-RİVAYET TEFSİRİ:
Buna me’sur ve nakli tefsir de denilir. Yani ayetlerin yine Kur’an’daki ayetlerle, Hz. Peygamberin ve sahabenin sözleriyle açıklanmasıdır. Bu tür tefsir başlangıçta rivayetle başlamış Hz.Peygamber’den sahabeye onlardan da tabiine intikal etmiştir. Daha sonra rivayetler toplanmış tefsirler meydana getirilmiştir.

Hz. Peygamber (sav)’den veya sahabeden nakledilen tefsir rivayetleri fevkalade usul ve kaidelerle zaptedilmiştir. Bu durum hem rivayet edilen bilgi ve belge hem de rivayet edenlerle alakalıdır. Hafızada olan malumat satırlara dökülmüş bu sırada birtakım kaidelere uyulmuştur.

Rivayet tefsirinde sahabe sözleri ve bir görüşe göre tabiin sözleri de geçerli olduğundan zaman zaman birtakım sorunlar ortaya çıkmıştır. Zira böylece her söz sahabeye ve tabiine atfedilerek hile ve desise ile halkın arasında yayılabilirdi. Uydurma haberler, İsrailiyat ve isnatları hazfederek hadisin güvenilir olup olmadığını anlaşılmaz kılarak bu amaca ulaşılabilirdi ve kısmen bunda da başarılı olundu. Bu nedenle rivayet tefsirlerindeki nakilleri titizlikle incelemeli, araştırmalarda temkinli olunmalıdır.

Bazı önemli rivayet tefsirleri:

İbn-i Cerir et-Taberi(310/922)’nin Camiu’l-Beyan an Tefsiri’l-Kur’an
Ebu’l-Leys Semerkandi’nin Tefsiru Ebi’l-Leys
el-Vahidi’nin el-Veciz fi Tefsiri’l-Kur’ani’l-Azim
el-Beğavi’nin Mealimu’t-Tenzil
İbn-i Kesir’in Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim

2-DİRAYET TEFSİRİ:
Buna rey ve makul tefsir de denilir. Sadece rivayetle yetinmeyip dil, edebiyat, din ve çeşitli bilgilere dayanılarak yapılan tefsirlerdir.