ölçek

bir şeyin ölçülmesi amacı ile yapılan bir kaptır.yani bu kabın içerisine alabilecekleri kadar bir şey konularak anlaşılması durumudur.

ne kullanılacaksa, ne kadar kullanılacağını belirleyen ölçülü kaplardır. ölçekler yemeklerde kullanılabildiği gibi yapılacak bir inşaatın yerini belirlemede de kullanılır. yapılan bir resim için de kullanılır. coğrafya için haritaların küçültülmesinde de kullanılan birimdir.

bir haritanın ölçeği, haritadaki bir mesafenin, zemindeki karşılık gelen mesafeye oranıdır. bu basit kavram dünya ölçeğindeki bir harita üzerinde değişiklik göstermeye zorlayan eğriliği ile karmaşıklaşıyor. bu değişkenlikten dolayı ölçek kavramı iki farklı yolla anlamlı hale gelir.

insanın algılama ve çalışma sınırlarından çok büyük veya çok küçük mertebelerde olan fiziksel büyüklüklerin insanî boyutlarda temsil edilmesi işleminde kullanılan, boyut ayarlayıcı çarpan. haritalardaki gibi sabit bir değer olabilir, ya da geniş bir aralığı kapsayan grafiklerde tercih edilen logaritmik ölçek gibi değişken ölçekler de kullanılabilir.

bu noktada ölçekleme konusunda düşülen genel bir hataya da değinelim: nesneler ölçeklendiğinde diğer fiziksel özelliklerinin de aynı oranla değiştiği sanılır; oysa aklı lineer ilişkilere yatkın insan zihninin hatasıdır bu anlayış. örneğin bir arabanın 1/10 ölçekte modelini yaptınız; bu modelin fiziksel özelliklerinin çoğu gerçeği ile aynı değil, ve hatta geometrik ölçek oranında da değildir. iki gerçek araba en ufak bir çarpışmada bile yamulurken oyuncak arabalarda hasar oluşmamasının sebebi budur. geometride yapılan lineer değişim, kinematik özelliklerde üssel değişimlere yol açtığından model ile gerçek arasında tüm niteliklerin birden aynı orantıya sahip olması mümkün değildir. pirenin kendi boyutunun 50 misli zıplaması, karıncanın kendi ağırlığının bilmem kaç katını kaldırması hep bu fenomenin sonucudur.