Lame Duck yani Topal Ördek Amerikan siyasetinde ne anlama gelmektedir?

Genellikle "lame duck"ı Türkçeye "topal ördek" diye çeviriyorlar. Evet kelimelerin çevirisi bu ama "lame duck" aslen bir deyim.

Genellikle ‘lame duck’ı Türkçeye ‘topal ördek’ diye çeviriyorlar. Evet kelimelerin çevirisi bu ama ‘lame duck’ aslen bir deyim. Öyle olduğu için de bire bir çevirisi tam anlamı vermiyor. Deyim aşağı yukarı 1761 yılından beri kullanılıyor. İlk olarak Londra borsasında borcunu ödeyemez hale gelmiş bir yatırımcı için kullanıldığı sanılıyor.

Bugün bu deyim daha çok siyasette kullanılıyor. Deyimin siyasetteki karşılığı basit: Amerika’da Başkanlık seçimi ve Senato üçte bir yenileme seçimi kasım ayı başında yapılıyor ama seçilen başkan göreve 20 Ocak’ta, yeni senatörler ise 3 Ocak’ta başlıyorlar. Eğer seçim yapıldığı gün Başkan olan kişi seçimi kazanamazsa veya zaten zamanı dolduğundan ya da partisi tarafından seçilmediğinden aday bile olamamışsa, yerine de artık yenisi seçildiği için görevi devredeceği güne kadar ‘lame duck’ kabul ediliyor. Aynı şey Senato için de geçerli.

Bu deyim sadece Amerika’da kullanılmıyor. Avustralya’da seçim sisteminin özelliğinden ötürü ‘lame duck’ hali sık sık oluşabiliyor. Başka ülkelerde de böyle şeyler olabiliyor, bizde güvenoyu alamayan ve güvensizlik oyuyla düşürülen ama yeni hükümet kurulana kadar görevde kalan başbakanlarda olduğu gibi.

‘Lame duck’ın teknik anlamı bu. Ama deyim, bu teknik ve bir hayli spesifik anlamı dışında da kullanılıyor. Hükümetler veya yönetimler yönetme-kanun çıkarma kapasitelerini kaybettiğinde de bir anlamda ‘lame duck’ durumuna düşüyorlar.

Mesela ABD Başkanı Bush, 2006’da yapılan seçimde Demokrat Parti Temsilciler Meclisi’nde mutlak çoğunluğu ve Senato’da da eşitliği sağladığından beri bir anlamda ‘lame duck’ durumunda. Bush, yönetiminin son iki yılında, stratejik önemde hiçbir konuda tek başına karar alıp uygulayamadı, her kararını Kongre ile pazarlıklar sonunda oluşturabildi. Yani zaten son iki yıldır bir anlamda ‘lame duck’tı.

***

Dediğim gibi teknik anlamıyla ‘lame duck’ durumu Türkiye’de de yaşanabiliyor. Bunun en son örneği, Başbakan Bülent Ecevit’in 2002 seçiminde milletvekili bile seçilememesi ama Adalet ve Kalkınma Partisi hükümeti kurulana kadar göreve devam etmesiydi. O zaman görece kısa bir geçiş dönemi yaşanmıştı ama 70’li yıllarda bu süre daha da uzaya-biliyordu, benim hatırladığım Sadi Irmak başkanlığındaki bir hükümet güvenoyu da alamadığı halde ülkeyi altı ay yönetmişti. Buna tepki olarak 12 Eylül Anayasası’na hükümet bunalımlarının 45 günden fazla sürmemesini öngören düzenlemeler eklendi.

Her neyse, bu teknik anlamın dışında bazı durumlarda da hükümetler ‘lame duck’ hale gelebiliyorlar bizde.

Mesela şu anki hükümetimiz, seçimin yapılmasına daha üç yıla yakın zaman olduğu halde bence ‘lame duck’ bir hükümet. Bu duruma da, yüzde 47’lik olağanüstü seçim başarısını elde ettikten sadece 6-8 ay sonra düştü.

İlk olarak sivil anayasa yerine türbana özgürlük girişimi, ardından CHP’nin bu değişikliği iptal ettirmesi, bu arada AKP hakkında kapatma da

Amerika Birleşik Devletleri seçim sisteminde, yeni Başkan seçildiğinde eski başkanın devletin işlerinde aksama olmaması için 3 ay süreyle yürütmesine topal ördek diye adlandırılmaktadır.

Başkan seçimi kaybettiğinde, devir teslim törenine kadar, 6 ay boyunca tek başına görevi yürümesine denir.

Başkan seçimi kaybettiğinde, devir teslim törenine kadar, 6 ay boyunca tek başına görevi yürümesine denir.

Başkanlık sistemiyle yönetilen ABD' de başkan ile Kongre çoğunluğunun aynı partiden olmaması durumunda başkan için kullanılan kavramdır.
Ayrıca bu kavram yine ABD de görev sonuna gelen başkanlar için de kullanılır.